VOERMANAGEMENT – HET GEVAAR VAN TEKORTEN EN OVERSCHOTTEN
In mijn werk als voedingsspecialist bij The Horse Therapist kom ik van alles tegen. Van een 10 jarige Spaanse ruin die 5 kilo krachtvoer per dag kreeg waaronder 2 kilo zoete muesli met appelsmaak, tot een 8 jarige KWPN merrie die alleen maar op beperkt ruwvoer stond. Je leest het goed: beperkt!
Maar waarom, dat is toch niet goed?
De eigenaresse van de ruin vond dat hij al deze energie nodig had, want “hij deed zo veel” en hij wilde maar niet voller en gespierder worden. In de loop der tijd had ze hem dus maar meer en meer en nog meer krachtvoer gegeven. Ze was namelijk bang dat hij tekort had aan voedingsstoffen en ze vond het een fijn gevoel om hem zo te verwennen. Echt schraal was hij niet, maar alle spieren voelde hard en gespannen aan en hij had een opgetrokken buik. Mentaal was hij totaal niet zichzelf en hij misdroeg zich vreselijk door overal heftig van te schrikken en hij beet uit frustratie. Hij moest ook altijd eerst aan de longeerlijn om al zijn opgekropte energie eruit te knallen, voordat hij te trainen was. Daarna was hij snel “moe” en wilde hij niet meer fijn lopen, vandaar ook al dat voer.
Het verhaal van de merrie…
Bij de merrie was het een heel ander verhaal. Ze was schraal en onbespierd, had daardoor een kale bovenlijn en was erg sloom onder het rijden en vaak stijf. Ze werd vaak en heel erg hengstig en had een doffe lange vacht en slechte hoeven. Je mocht haar niet poesten, dan werd ze boos, ze was heel rillerig op de huid en aansingelen was een drama. Geen blij paard dus, wel heel braaf met rijden en bomproof. Deze eigenaar zei: We doen niet zoveel met haar, alleen wat recreatief rijden, dus waarom zouden we haar meer voeren? Ruwvoer alleen is toch genoeg, paarden eten toch alleen maar gras. En als ze een overschot krijgt aan eiwitten, dan wordt ze misschien wel hoefbevangen, want dat had hij zo gehoord.
Hoe was het met hun huisvesting gesteld?
Beide paarden kwamen gelukkig wel de hele dag buiten en stonden gedurende de avond en nacht op stal. De ruin had samen met soortgenoten een grote weide met behoorlijk wat gras tot zijn beschikking en de merrie stond alleen in een kleine zand paddock met een bak water, maar zonder iets te eten. Allebei de eigenaren waren er wel achter gekomen dat er iets aan de situaties moest gebeuren, want zo ging het niet goed!
Je vraagt je dan gelijk af, hebben deze paarden krachtvoer nodig?
Kort maar krachtig: Nee! Deze twee niet, het merendeel van onze pony’s en paarden niet en ook niet in de topsport. Er zijn altijd uitzonderingen natuurlijk, darmbeschadigingen, ouderdom en geen tanden meer hebben, als het paard niet 14 uur per dag ruwvoer tot zijn beschikking heeft doordat het de hele dag moet werken of het gewoon niet krijgt, omdat het ruwvoer van hele slechte kwaliteit is en als een paard niet wil eten. Maar de grootste redenen zijn vaak omdat biks geven makkelijker en goedkoper is dan goed en onbeperkt ruwvoer en in de sport willen de eigenaren een heet paard. Het geven van krachtvoer heeft namelijk ook veel invloed op het mentale gestel van een paard.
Sobere paarden en pony’s
Verschillende Spaanse rassen, maar ook koudbloedige pony’s en paarden (de sobere rassen) leven van nature sober. Sober betekent dat ze voedsel tot zich nemen waar weinig voedingswaarde en energie in zit. Vaak eten ze grofstengelig ruwvoer waar veel vezels inzitten die deze paarden en pony’s efficiënter kunnen verteren dan andere rassen, doordat zij hier meer energie uit kunnen halen. Dit maakt dat sobere paarden veel sneller problemen hebben met het rijke krachtvoer en veel suiker, dan heb je snel kans op hoefbevangenheid of andere voedingsgerelateerde ziekten. Buiten dat zijn paarden niet alleen grazers maar ook verzamelaars en eten ze ook kruiden, planten, boomschors, bladeren en nog veel meer om hun voeding volledig en gebalanceerd te maken.
Warmbloedpaarden
Warmbloedpaarden hebben in verhouding meer nodig dan sobere paarden, maar dat betekent nog niet dat ze dan meteen op een dieet van koolhydraten (krachtvoer en andere graanproducten) gezet moeten worden. Ook hebben deze paarden een snellere spijsvertering, dus daar moet je het voedingsmanagement op aanpassen, waarbij soms een ruwvoerproduct met een laag zetmeelgehalte of een krachtvoerproduct past. In de meeste gevallen kun je het doen met een vitamine en mineralen brokje, deze zijn verkrijgbaar op basis van granen en ruwvoer, zoals de Metazoa Superfitbroxx, de producten van Feral zoals Vitalbix en de Equilin producten. Hiervan voer je heel weinig (50 tot 400 gram) van per dag naast het ruwvoer. Of je vult dit aan met ruwvoerproducten, zoals luzerne, timothee, esparcette of verschillende muesli ’s en mashes (slobbers) zonder granen en melasse zoals Fibra Premium. Deze producten zij gemaakt voor de basisbehoeften alle paarden en pony’s, niet specifiek voor een individueel paard. Door het geven van een kruidenmix voorzie je in de individuele behoeften van jouw unieke paard, want elk paard of pony is anders. Hierover in mijn volgende blog meer!
Cellulose of zetmeel?
In ruwvoer zitten dus vezels en deze vezels hebben celwanden. De celwanden van planten en bomen zijn gebouwd van het materiaal cellulose. Cellulose is niet zomaar door het spijsverteringsgestel te verteren. Paarden beschikken daarom over een darmflora met daarin micro organismen die de cellulose door middel van fermentatie wel kunnen verteren en deze omzetten in vluchtige vetzuren (vetten), vitaminen en eiwitten, welke goed opneembaar zijn. De vetten dienen als energiebron, die het paard gelijkmatig verbrand bij inspanning, de eiwitten zijn bouwstenen, vitaminen en mineralen maken het hele proces mogelijk.
Nog een voordeel van cellulose:
Door het fermenteren komt er warmte vrij waarmee het paard zichzelf kan verwarmen zonder dat het extra energie kost. Om dit systeem goed te laten werken moet een paard minimaal 14 uur per dag ruwvoer kunnen eten in kleine porties (hapjes).
Zetmeel
Een paard heeft maar een beperkte hoeveelheid enzymen die zetmeel kunnen verwerken, dat zijn de koolhydraten uit krachtvoer die omgezet worden in glucose voor energie. Mocht er te veel zetmeel (graanproducten, mais) gevoerd worden gaat de hele darmflora kapot en kan het paard het ruwvoer niet meer goed fermenteren en dus ook niet meer zelf vetten, eiwitten en vitaminen aanmaken. Nu is/wordt het paard afhankelijk van het krachtvoer en kan het ruwvoer niet meer goed tot zich nemen. Het voeren van koolhydraten geeft een snelle verbranding op basis van glucose en verzuurt de spieren daardoor ook snel, dit in tegenstelling tot verbranding op vetten.
“Wat wil je liever, verbranding op vetten of op glucose voor een paard, nadat je dit gelezen hebt?”
Hoe is het met de ruin afgelopen?
Dit paard was zo afhankelijk van krachtvoer geworden dat zijn hele spijsvertering en darmflora uit balans waren. Hij at ook nauwelijks ruwvoer, omdat hij dit niet meer goed kon verteren en daardoor altijd honger had. Na de eigenaresse in kennis te stellen van de bovenstaande informatie zijn we rustig het voermanagement gaan omzetten. Ik ben begonnen met het meten van paardenvoeding op basis van ruwvoer die hem voorziet in de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van voedingsstoffen, zoals vitaminen en minderalen. Daarna heb ik een kruidenmix uitgemeten op de individuele behoeften van dit paard en de soort kruiden die uit de meting kwamen gaven indicaties van beginnende insuline resistentie, een compleet verstoorde darmflora en veel afvalstoffen die hij kwijt moest. De kruidenmixen helpen hem te detoxen en ook om weer in balans te komen en te blijven. Sommige kruiden in de mixen gaven hem ook rust en hielpen hem met het verwerken van al die suikers.
Overschotten
De ruin had dus overschotten aan zetmeel en glucose moeten verwerken. Om hem niet gelijk enorm af te laten vallen, doordat hij moest omschakelen van zetmeel naar cellulose en de darmflora weer optimaal moest worden, hebben we een schema gemaakt. Hierbij gingen we steeds meer ruwvoerproducten naast zijn hooi voeren en minder krachtvoer. Dit heeft een paar maanden geduurd, totdat hij geheel van het krachtvoer af was. Nu staat hij op 1 kg muesli zonder granen wat een volledig voer is en hem extra voorziet in de benodigde voedingsstoffen, een handje kruidenmix, het gras op de wei en op stal onbeperkt hooi. Hij is gelukkig niet afgevallen, maar zelfs aangekomen, zijn lijf voel zacht en zijn karakter nu ook. Zijn buik is vol en hij heeft nu een rustige energie en is niet meer zo snel moe. Ze geeft hem magnesium voor de ontspanning van zijn spieren en doordat zijn spieren niet meer verzuren door de snelle verbranding, kan ze nu lekker met hem trainen.
En de merrie?
Het was een hele klus om de eigenaar van de stal waar de merrie staat veranderingen door te laten voeren voor het welzijn van de pension paarden. Want waarom? Hij had het altijd al zo gedaan en dat ging toch goed!? Toch was hij bereid na het delen van de kennis om de paarden in groepjes buiten te gaan zetten en door het sociale contact leefde (niet alleen) de merrie al op. Ook werden er grote bakken met ruwvoer neergezet, waardoor de paarden de hele dag konden eten in plaats van de hele dag niet. De paarden waren nog nooit zo rustig geweest vertelde hij mij later en hij zag nu de verschillen.
Tekorten
Bij het meten van de kruidenmix bleek de merrie veel tekorten te hebben, deze hebben we deels aangevuld met de kruidenmix welke haar ook helpt haar hormonale onbalans te herstellen en deels met een vitamine en mineralenbrokje op basis van ruwvoer en een deel met supplementen. In de kruidenmix zit ook spirulina die haar een extra aanvulling geeft van mineralen en kruiden die haar helpen haar vacht en hoeven te verbeteren. Voor nu nog even op de probiotica, omdat ze zo weinig gegeten had kon ze niet meer genoeg voedingsstoffen opnemen uit haar voeding, ze had daarom ook steeds buikpijn. Straks kan ze het alleen af met de ondersteuning van de kruidenmixen.
Tekorten oplossen
Ze had een groot tekort aan magnesium en vitamine E met selenium, dus deze suppleren we er ook bij. Dit komt mede door de kwaliteit van het ruwvoer, het is geoogst van een arme bodem wat in het deel van Nederland waar zij staat vaak het geval is. Bij veel paarden uit die regio meet ik deze tekorten. Ook krijgt ze een capsule met een stof op basis van een zwavelverbinding die ervoor zorgt dat haar energiehuishouding weer in balans komt en haar huid niet meer rillerig is. Poetsen en aansingelen is nu geen probleem meer en ze is mooi aangekomen en daardoor krijgt ze nu genoeg eiwitten voor de opbouw van haar spieren. Haar hoeven kosten nog even tijd (0,5 tot 1 jaar), maar haar vacht is nu al glanzend en kort geworden nu ze zichzelf verwarmt doordat ze onbeperkt ruwvoer krijgt. Nu ze zo lekker in haar vel gaat zitten is ze alleen niet helemaal bomproof meer….
Nawoord
Gezien de privacy van mijn klanten (het zijn best heftige verhalen) heb ik namen weggelaten, ook de foto’s zijn niet van deze paarden maar een illustratie.
Er zijn al veel paardenvoederfabrikanten die mooie producten op de markt hebben gezet waarover hier gesproken is, wil je daarin een advies voor jouw paard of pony? Of wil je weten welke kruidenmixen voor jou paard geschikt zijn en waarom jouw paard of pony andere behoeften heeft dan een ander paard, neem dan even contact met The Horse Therapist op.
Geschreven door Jente Driessen van HorseComplete